معماری – طراحی و اجرا مقرنس
مُقَرنَس یا آهو پای یکی از عناصر تزئینی معماری ایرانی است. مقرنس نوعی تزئین حجمی و تاقچه بندی آذینی است که در زیر گنبدها یانیمگنبدهای روی ایوانها و درگاههای ورودی استفاده میشود. در ساخت مقرنس از آجر یا گچ و یا کاشی استفاده میشود که در هر رده از تاقچهها از رده زیرین خود پیش مینشیند تا درگاه به هم آید. در طاقچهها برجستگیها و تورفتگیهایی همراه با نگارههای گوناگون درآورده میشود.
مقرنس یکی از عناصر تزیینی معماری است که در زیباسازی بناهای ایرانی به ویژه مساجد و آرامگاهها نقش مهمی دارد. مقرنسها به شکل طبقاتی که روی هم ساخته شده برای آرایش دادن بناها یا برای آنکه به تدریج از یک شکل هندسی به شکل هندسی دیگری تبدیل شود، به کار میروند. مقرنسها را میتوان ازجمله عناصر مؤثر در ساختن گنبدها دانست، که بعدها کاربرد اولیه را از دست داده و بیشتر برای تزیین به کار رفتهاست. مقرنسها معمولاً در سطوح فرو رفتهٔ گوشههای زیر سقف کار میشوند اما محل قرارگیری این عنصر تزیینی میتواند در بالای دیوارها، سقفها گوشهها سردرها و مانند آنها باشد. برخی معماران مقرنسها را در جبهه ساختمانها نیز به کار بردهاند و در ساختن آن مهارت را به حدی رساندهاند که نمیگذاردند موجب سنگینی ساختمان شود و بر اصل و پایه فشار آورد.
مقرنس نوعی تزئین است با فرورفتگیها و برجستگیهایی از روی نظم و قاعده که در بعضی موارد به شکل استالاکتیت آویزان است و در حقیقت این نوع تزئین معماری نوعی تزئین حجم پردازی شدهاست. در واقع مقرنس نوعی تجسم سهبعدی و برجسته نقشهای هندسی و گره چینیهای معماری و هنر اسلامی است.
به کارگیری مقرنس بهطور عمده در معماری اسلامی در ایران و کشورهای اسلامی و عربی رشد کرد.
مقرنس از لحاظ شکل 4 دسته می باشد:
مقرنس های جلو آمده:
مقرنس هایی هستند، که مصالح آن از خود بنا می باشد، و در نهایت سادگی و بدون هیچگونه پیرایه ای به صورت آجر یا گچی، انتهای سطوح خارجی نمای بیرون ساختمان را آرایش می دهند و استحکام آنها زیاد است.
مقرنس های روی هم قرار گرفته:
گذشته از مصالح به کار رفته اصلی بنا، گچ و آجر و سنگ، در سطوح داخل و خارج بنا به کار می روند. و غالبا در چند ردیف، دو تا پنج یا بیشتر، روی هم قرار دارند، و دارای ثبات متوسطی است.
مقرنس های معلق:
شبیه همان منشور های آهکی آویزان در غارها می باشد، که اصطلاحا استلاکتیت نامیده میشوند، و غالبا از چسباندن مواد مختلف چون: گچ، سفال، کاشی و … به سطوح مقعر داخل بنا صورت می گیرند، آویزان به نظر میرسند، و دارای ثبات کمی می باشند.
مقرنس های لانه زنبوری:
شبیه لانه زنبور و در مجموع کندو های کوچک بر روی هم قرار گرفته هستند، این دسته از نظر شکل ظاهری شبیه به مقرنس های معلق می باشند.
در کارهای زمینه، طرحهایی مثل گِره، تَذهیب،مُقرنس و انواع و اقسام طرحها و نقشهای کشورهای مختلف را میتوان جا داد. میتوان یک زمینه را پُر کرد از گلهای رُز، مریم، میخک و … در کارهای حاشیه، طرحهایی مثل گِره، تذهیب، چَنگ و چُدن، مُقرنس و انواع طرحها و نقشهای کشورهایی مثل: یونان، فرانسه، مصر و … را میتوان کار کرد.